Vorige week heb ik een basisuitleg gegeven van het begrip narcisme. In dit stuk ga ik in op de uitingsvormen in een relatie, en hoe je weet of je met een narcist van doen hebt. En ook wat je het beste kunt doen als je verstrikt bent geraakt in het web van een narcist.
Persoonlijke voorbeelden
Ik heb een aantal relaties gehad met mannen met een grotere of kleinere vorm van narcisme. Één van mijn exen was een echte bodemloze putter. Zijn identiteit was rond zijn slachtofferschap gecreëerd, de maatschappij was tegen hem. Hij vertelde zijn zielige levensverhaal tegen Jan en alleman (vaak tegen andere vrouwen, die dan weer medelijden met hem kregen). Ik voelde me in die relatie letterlijk leeggezogen, terwijl ik zelf ook een putje had (gelukkig wel met bodem), dat nodig aan vulling toe was. Het heeft me vijf jaar gekost om van hem los te komen.
Een andere ex bleef mij acht jaar lang stalken. Hij had zo’n ongezond zelfbeeld dat hij mij zag als zijn reddende engel. Gelukkig zat hij in het buitenland en is het bij dreigen om mij te komen opzoeken gebleven. Ik heb aangifte gedaan, een ander telefoonnummer genomen en pas nadat ik was verhuisd naar een andere stad heeft hij het stalken opgegeven. Zo’n ervaring laat diepe sporen na. Ik ben nog altijd huiverig om mijn persoonlijke gegevens op internet prijs te geven. Toch wil ik me er niet door laten tekenen, ik nam een grote stap door mijn website van mijn praktijk online te zetten en vindbaar te worden. Ik ben niet meer bang voor hem.
Weer een andere ex ging in lange diepe gesprekken, waarbij ik het gevoel had dat we elkaar beter leerden kennen, op zoek naar informatie over mij die hij kon gebruiken op een moment dat het hem uitkwam. Hij vergrootte mijn minpunten uit, gaf mij de schuld als we om enigerlei reden ruzie hadden. Ik verontschuldigde me dan steeds, om de lieve vrede te bewaren, voelde me als een kind dat straf had gekregen. Dan maakten we het weer goed. Tot hij weer iets vond om te bekritiseren, en dan begon het weer van voren af aan.
Herkenningspunten
Wat me het meeste opviel met deze mensen was dat ik zo onder invloed van hun ideeën kon komen te staan, ze hadden een enorme greep op me. Als ik weer alleen was, was het net alsof er een sluier van me afviel en ik weer helder kon denken. De narcist heeft een bijzonder vermogen om het geestelijk bewustzijn van zijn prooi te beïnvloeden. Daarom kan hij met leugens en manipulaties wegkomen die we van een ander meteen door zouden hebben, en is het moeilijk loskomen van hem. Elke keer als je je weer met hem verbindt, treedt die vernauwing in je bewustzijn op. Het is eigenlijk een trance waar je in zit, maar dan geen fijne.
De communicatiestijl van de narcist is ook interessant om te observeren. Hij kan veel en snel praten (veel over zichzelf ook) met een onsamenhangende redeneertrant, vaag blijven in communicatie, onvolledige informatie verstrekken, open deuren intrappen, of haalt er van alles bij wat er niets mee te maken heeft. De waarheid wordt makkelijk gemanipuleerd naargelang het hem uitkomt. Hij kan ook gebruik maken van een techniek die gaslighting heet. De narcist laat je dan twijfelen aan je eigen gezonde verstand, je waarnemingsvermogen, door opzettelijk verkeerde informatie te verstrekken. Bijvoorbeeld, “Dat heb je zelf gedaan/gezegd” terwijl dat niet zo is.
De narcist heeft ook nergens schuld aan. Hij is vaak zelfs het slachtoffer van de zogenaamd slechte daden van anderen. Hij kan zijn verhaal met overtuiging brengen, omdat hij er zelf in is gaan geloven. Zijn verbinding met de werkelijkheid is immers zwak. Mocht je nieuwe liefde kort na de kennismaking al een emmer met bagger over zijn ex op tafel gooien, dan kun je je afvragen of dit wel allemaal waar is. Mocht jij gaan steigeren, wees dan voorbereid op een niet zo volwassen reactie. De driejarige kleuter in hem/haar kan dan ineens in woede ontsteken en jou als zondebok aanwijzen.
De narcist denkt wel erg geweldig over zichzelf. Hij kan prat gaan op zijn zakelijke succes (immers, zijn innerlijke kind denkt nog steeds dat hij alleen iets waard is door te presteren), zijn uiterlijk, zijn geld, imago of andere ego-gerelateerde zaken. Hij kan zelfs denken dat hij boven de wet staat (denk aan: rijden onder invloed en witte boorden criminaliteit). Ben je bekend met het Enneagram? De narcist herken ik in het bijzonder in persoonlijkheidstype 3 in de ongezonde stukken.
De gevolgen
De narcist is dus met zijn onverzadigbare behoeften altijd op zoek naar iemand waarop hij kan parasiteren. Hij kan erop kicken om je in zijn greep te hebben, afhankelijk van hem te maken. Dat kan tot isolatie van het slachtoffer leiden, zoals toegepast wordt door de zogenaamde loverboys. De prooi wordt verleid, binnengehaald, vervolgens onderuitgehaald tot er weinig meer van over is. Dat is waardoor we spreken van narcistisch misbruik. Als je te maken hebt (gehad) met een psychopaat, een narcist van het erge soort, dan heeft die destructieve relatie naar alle waarschijnlijkheid je zelfbeeld en je vertrouwen in de mensheid flink aangetast.
Wat te doen? 7 tips
Bescherm jezelf. Heb je te maken met een gevaarlijk exemplaar, zoek hulp en stel jezelf en je eventuele kinderen veilig.
Als het kan, stap eruit en snijd alle banden door. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ik heb voor een uitfaseringsmodel gekozen bij één, en bij de ander heb ik het wel van de ene op de andere dag beëindigd.
Als contact onvermijdelijk is (bijvoorbeeld omdat jullie samen kinderen hebben), probeer het dan via een derde te laten verlopen.
Als je weg bent: laat je niet verleiden om je ex op te zoeken, live of op internet/facebook. Vind andere manieren om met moeilijke momenten om te gaan mocht je toch weer aan hem/haar denken of je verdrietig voelen.
Gun jezelf de tijd om er weer bovenop te komen. Dit is een rouwproces, en wellicht heb je ook trauma opgelopen waarvan je zult moeten helen.
Doe het niet alleen, bouw je netwerk weer op. Stort je hart uit bij vrienden of familie die je kunt vertrouwen, word lid van een lotgenotengroep, en werk met een goede therapeut aan het herstel van je eigenwaarde. Voor de praktische zaken kun je een juridisch adviseur inschakelen.
Zorg goed voor jezelf. In psychische zin heb je een klap opgelopen, en hoogstwaarschijnlijk ben je ook lichamelijk afgetakeld (ik ben in die jaren 20 kilo aangekomen doordat ik mezelf was verloren, en had burn-out verschijnselen). Nachtrust, massage, sauna, gezonde voeding, lichaamsbeweging, het helpt allemaal om er sneller bovenop te komen.
Aan iedereen die zich hierin herkent: Het is niet jouw schuld! Je bent het waard om liefgehad te worden. Maar het komt niet voor niets op je pad. Volgende week ga ik afsluiten met een artikel over de bijzondere relatie tussen de Hoog Sensitieve Persoon en de Narcist, en de spirituele lessen die ik eruit heb geleerd.